Συνέντευξη του Gary Francione
στο περιοδικό Vegan (τεύχος Άνοιξης 2007) της Vegan Society
Ο Gary Francione είναι διακεκριμένος καθηγητής νομικής και μελετητής του νόμου και της φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο Rutgers, στις ΗΠΑ. Το πιό πρόσφατο βιβλίο του είναι η Εισαγωγή στα δικαιώματα των ζώων: Το παιδί σας ή το σκυλί; (Temple University Press, 2000), αλλά αναμένει τη δημοσίευση του νέου του βιβλίου του Η Ιδιότητα του προσώπου(Personhood) στα ζώα τον Μάιο του 2007 από τις Εκδόσεις του Πανεπιστημίου της Κολούμπια. Ο καθηγητής Francione έχει επίσης έναν εξαιρετικό ιστοχώρο: http://www.abolitionistapproach.com ο οποίος έχει διάφορες βιντεο-παρουσιάσεις που εξηγούν τη φιλοσοφία του με λέξεις και εικόνες. Προσφέρθηκε ευγενικά να μας παραχωρήσει μια συνέντευξη για να εξηγήσει τη θεωρία του περί των δικαιωμάτων των ζώων, η οποία διαφέρει από εκείνη του Peter Singer και εκείνη του Tom Regan, και έχει το βεγκανισμό (veganism) ως βασική ηθική γραμμή του.
Ποιά θεωρείτε ως διαφορά μεταξύ της Ευζωίας των Ζώων (animal welfare) και των Δικαιωμάτων των Ζώων (animal rights);
Η ευζωία των ζώων υποστηρίζει ότι είναι ηθικά αποδεκτό να χρησιμοποιούμε τα μη ανθρώπινα ζώα για ανθρώπινους λόγους εφ' όσον μεταχειριζόμαστε τα ζώα "ευσπλαχνικά" (humanely) και δεν επιβάλλουμε "περιττό" βάσανο σε αυτά. Ο στόχος της ευζωίας των ζώων είναι το ρεγουλάρισμα της χρήσης των ζώων (δηλ. η χρήση των ζώων να διέπεται από κανόνες).
Η θέση των δικαιωμάτων των ζώων είναι ότι δεν έχουμε καμία ηθική αιτιολόγηση για την εκμετάλλευση των μη-ανθρώπων όσο "ευσπλαχνικά" και να το κάνουμε αυτό. Ο στόχος των δικαιωμάτων των ζώων είναι η κατάργηση της χρήσης των ζώων.
Υπάρχουν κάποιοι υποστηρικτές των ζώων - τους οποίους αποκαλλώ ‘νέους ευζωιστές’ (new welfarists) στο βιβλίο μου Βροχή χωρίς Βροντή: Η ιδεολογία του Κινήματος των δικαιωμάτων των ζώων - που υποστηρίζουν ότι αγκαλιάζουν την κατάργηση ως μακροπρόθεσμο στόχο, αλλά που όμως υποστηρίζουν ότι βραχυπρόθεσμα το ευζωιστικό ρεγουλάρισμα είναι το μόνο πράγμα που μπορούμε, ως πρακτικό θέμα, να κάνουμε τώρα για να βοηθήσουμε τα ζώα. Επιπλέον, οι νέοι ευζωιστές υποστηρίζουν ότι το καλύτερο ρεγουλάρισμα θα οδηγήσει στην κατάργηση τελικά.
Θεωρώ ότι και οι δύο αρχές της νέας ευζωιστικής θέσης είναι λάθος.
Αυτό που αποκαλείτε "νέα ευζωιστική" θέση χαρακτηρίζει τη θέση πολλών φιλοζωικών οργανώσεων. Γιατί θεωρείτε ότι είναι λανθασμένο;
Θέτοντας κατά μέρος το ότι ένα κίνημα κατάργησης (της εκμετάλλευσης των ζώων) πρέπει να υιοθετήσει μέσα κατάργησης για να επιτύχει το στόχο του, δεν υπάρχει κανένα ιστορικό στοιχείο ότι το ρεγουλάρισμα της ευζωίας των ζώων θα οδηγήσει στην κατάργηση.
Αντίθετα, η ευζωία των ζώων τείνει να κάνει το κοινό να αισθάνεται καλύτερα για τη ζωική εκμετάλλευση. Εν πάση περιπτώσει, έχουμε το ρεγουλάρισμα της ευζωίας των ζώων για 200 χρόνια τώρα και δεν έχει οδηγήσει στην κατάργηση οποιασδήποτε θεσμοποιημένης εκμετάλλευσης. Εκμεταλλευόμαστε περισσότερα ζώα από ποτέ πριν.
Στο ζήτημα της δεοντολογικής καθοδήγησης, η θεωρία των δικαιωμάτων ορίζει την άμεση επαυξητική αλλαγή υπό τη μορφή του βεγκανισμού (veganism-ολική χορτοφαγία). Ο βεγκανισμός είναι αυτό που ο καθένας από μας μπορεί να κάνει αμέσως. Ο βεγκανισμός δεν είναι μόνο θέμα διατροφής. Είναι μια ηθική και πολιτική δέσμευση για την κατάργηση της εκμετάλλευσης των ζώων στο ατομικό επίπεδο. Έχω συναντήσει πολλούς φιλόζωους που ισχυρίζονται ότι αγκαλιάζουν τα δικαιώματα των ζώων και την κατάργηση αλλά που συνεχίζουν να τρώνε ζωικά προϊόντα και πολλές από τις μεγάλες φιλοζωικές οργανώσεις υποβαθμίζουν τον βεγκανισμό. Κατά την άποψή μου, αυτό δεν διαφέρει από κάποιον που υποστηρίζει ότι είναι υπέρ της κατάργησης της σκλαβιάς αλλά ο οποίος συνεχίζει να είναι ιδιοκτήτης σκλάβων.
Δεν υπάρχει καμία σημαντική διάκριση μεταξύ του κρέατος και των γαλακτοκομικών (ή άλλων ζωικών προϊόντων). Τα ζώα που χρησιμοποιούνται στη γαλακτοκομική βιομηχανία ζουν περισσότερο από εκείνα που χρησιμοποιούνται για το κρέας, αλλά αντιμετωπίζονται χειρότερα κατά τη διάρκεια της ζωής τους, και καταλήγουν στο ίδιο σφαγείο από όπου μετά καταναλώνουμε τη σάρκα τους. Υπάρχει πιθανόν πιό πολύ μαρτύριο σε ένα ποτήρι γάλα ή σε ένα παγωτό από όσο υπάρχει σε μια μπριζόλα.
Στο κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, πρέπει να θέτουμε τους πόρους του κινήματος σε δημιουργικές εκστρατείες για να ενθαρρύνουμε τον βεγκανισμό παρά στις εκστρατείες για περισσότερη "ευσπλαχνική" εκμετάλλευση. Οι πρώτες ασκούν αμεσότερη επίδραση στη μείωση της ζωικής εκμετάλλευσης με τη μείωση της ζήτησης, και αντιπροσωπεύουν σημαντικά επαυξητικά βήματα προς την κατάργηση.
Παρακαλώ δώστε περισσότερες λεπτομέρειες γιατί λέτε ότι είναι πλάνη να εγκωμιάζονται ομάδες που κάνουν εκστρατεία για καλύτερα πρότυπα ευζωίας για τα εκτρεφόμενα ζώα;
Απορρίπτω αυτές τις ευζωιστικές εκστρατείες για διάφορους λόγους.
Κατ' αρχάς, δεν νομίζω ότι οι περισσότερες από αυτές τις εκστρατείες έχουν οδηγήσει ή θα οδηγήσουν στην παροχή σημαντικά μεγαλύτερης προστασίας στα συμφέροντα των ζώων. Όπως εξήγησα στο βιβλίο Τα Ζώα, η Ιδιοκτησία, και ο Νόμος, τα ζώα είναι ιδιοκτησία. Είναι οικονομικά προϊόντα.
Στο βαθμό που σεβόμαστε τα συμφέροντα των ζώων, υπάρχει ένα οικονομικό κόστος. Το αποτέλεσμα είναι ότι τα πρότυπα ευζωίας των ζώων σπάνια υπερβαίνουν το επίπεδο προστασίας που είναι απαραίτητο για να εκμεταλλευτούμε τα ζώα με έναν οικονομικά αποδοτικό τρόπο δεδομένων των ιδιαίτερων χρήσεων.
Δεύτερον, στο βαθμό που υπάρχει οποιοδήποτε όφελος για τα ζώα από αυτές τις εκστρατείες, αυτά τα οφέλη σίγουρα αντισταθμίζονται από το γεγονός ότι οι εκμεταλλευτές των ζώων μπορούν να δείξουν τον έπαινο των φιλόζωων για την υποθετικά "ευσπλαχνική" τους μεταχείριση των μη ανθρώπινων ζώων. Παραδείγματος χάριν, αφότου η Mc Donald's συμφώνησε να απαιτήσει από τους προμηθευτές της να ακολουθούν ορισμένες οδηγίες σφαγής που σχεδιάστηκαν από τον συμβούλο της κρεατοβιομηχανίας Temple Grandin, η PETA έδωσε στον Grandin ένα βραβείο, και, μαζί με τον Peter Singer και άλλους υποτιθέμενους υπερασπιστές των ζώων, εγκωμίασε δημόσια την Mc Donald's ότι ανοίγει το δρόμο στη βελτίωση της μεταχείρισης των ζώων. Ο Singer, η PETA, ο Tom Regan, και άλλοι έχουν εγκωμιάσει την Whole Foods, Inc. και τον διευθύνοντα σύμβουλο της, John Mackey, για τα πρότυπα "Ζωικής Συμπόνιας" της, τα οποία υποθετικά απαιτούν την "ευσπλαχνική" μεταχείριση των ζώων των οποίων τα πτώματα πωλούνται στα καταστήματα της Whole Foods.
Αυτά τα είδη ενεργειών καθησυχάζουν το κοινό ότι μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τα ζώα με έναν ηθικά αποδεκτό τρόπο εάν απλά και μόνο βελτιώσουμε την μεταχείριση των ζώων. Πράγματι, ο Singer υποστηρίζει ρητά ότι δεν ειναι απαραίτητο να είμαστε βέγκαν ή ακόμα και βετζετέριαν. Μπορούμε να είμαστε "ευσυνείδητοι παμφάγοι" εάν προσέχουμε να τρώμε κρέας και γαλακτοκομικά που έχουν παραχθεί με "ευσπλαχνικό" τρόπο. Εάν πείτε στους ανθρώπους ότι μπορούν να είναι ηθικά "ευσυνείδητοι παμφάγοι", μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι δεν θα αισθανθούν την ανάγκη να γίνουν vegan. Αυτό είναι αντιπαραγωγικό ως πρακτικό θέμα.
Τρίτον, το θεωρώ σοβαρά προβληματικό ως θέμα ιδεολογίας του κινήματος να υποστηρίζω τη θέση ότι η πιο "ευσπλαχνική" εκμετάλλευση είναι μια ηθικά αποδεκτή απάντηση στην εκμετάλλευση των ζώων. Είναι, φυσικά, "καλύτερο" να κάνεις λιγότερο κακό από το περισσότερο μόλις αποφασίσεις να επιβάλεις το κακό. Παραδείγματος χάριν, είναι "καλύτερα" εάν ένας βιαστής δεν κτυπήσει το θύμα του μαζί με το βιασμό. Αλλά θα λέγαμε ότι μπορούμε να είμαστε "ευσυνείδητοι βιαστές" εάν αποφεύγουμε να χτυπάμε τα θύματα βιασμών; Φυσικά όχι.
Ομοίως, εάν πρόκειται να επιβάλουμε κακό στα ζώα, είναι "καλύτερα" να επιβάλλουμε λιγότερο και όχι περισσότερο. Έτσι υποθέτω υπό μια έννοια ότι είναι καλύτερο να φαγωθεί ένα ζώο που έχει βασανιστεί λιγότερο εάν πρόκειται να φάμε τα ζώα. Αλλά σημαίνει αυτό ότι ενεργούμε ηθικά εάν τρώμε τα ζώα που έχουν ανατραφεί σε υποθετικά περισσότερο "ευσπλαχνικές" συνθήκες; Όχι κατά την άποψή μου.
Τί σας κάνει να λέτε ότι τα μη ανθρώπινα ζώα έχουν δικαίωμα στη ζωή;
Οι μη-άνθρωποι ενδιαφέρονται στη συνεχιζόμενη ύπαρξη και πρέπει να προστατεύσουμε αυτό το ενδιαφέρον με ένα δικαίωμα εάν δεν πρόκειται να είμαστε σπισιστές (ρατσιστές ως προς το είδος).
Μια κεντρική αρχή της ευζωιστικής θέσης είναι ότι, στη πραγματικότητα, τα ζώα δεν ενδιαφέρονται στο να συνεχίσουν να ζουν και ενδιαφέρονται μόνο για το πώς τα μεταχειριζόμαστε. Παραδείγματος χάριν, ο Jeremy Bentham, ένας κύριος αρχιτέκτονας της ευζωίας των ζώων, υποστήριξε ότι τα ζώα δεν νοιάζονται για το εάν τα σκοτώνουμε και τα τρώμε. Νοιάζονται μόνο για το πώς τα μεταχειριζόμαστε. Ο Peter Singer υποστηρίζει επίσης αυτήν την θέση.
Στην εργασία μου, υποστηρίζω ότι αυτή η θέση είναι λάθος. Είναι παράλογο να υποστηρίζεται ότι όντα που είναι αισθανόμενα ενδιαφέρονται να μη βασανίζονται αλλά δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον για να συνεχίσουν να ζουν. Η ικανότητα να αισθάνονται (sentience) είναι το μέσο στο σκοπό της συνεχούς ύπαρξης. Η ικανότητα να αισθάνονται είναι ένα χαρακτηριστικό που έχει εξελιχθεί σε ορισμένα όντα ως ένας μηχανισμός για να διευκολύνει τη συνέχιση της ύπαρξης. Πολλά μη ανθρώπινα ζώα, όπως οι άνθρωποι, θα υπομείνουν φοβερά βάσανα προκειμένου να συνεχίσουν να ζουν. Εν πάση περιπτώσει, διαφωνώ με τον Bentham, τον Singer, και άλλους που υποστηρίζουν ότι τα μη ανθρώπινα ζώα δεν έχουν ενδιαφέρον για τη συνέχιση της ύπαρξης. Η έννοια που προωθείται από τον Singer ότι δηλαδή μια ανθρώπινου τύπου αυτο-επίγνωση είναι απαραίτητη για το ενδιαφέρον στη συνέχιση της ύπαρξης είναι κατάφωρα σπισιστική.
Εάν είμαι σωστός, και τα μη ανθρώπινα ζώα, όπως οι άνθρωποι, έχουν συμφέρον στη συνέχιση της ύπαρξης. Τότε εάν πρόκειται να μεταχειριστούμε αυτό το συμφέρον ως ηθικά σημαντικό, πρέπει να εφαρμόσουμε την αρχή της ίσης αντιμετώπισης και να δώσουμε σε αυτό το ζωικό συμφέρον την ίδια προστασία που δίνουμε στο συμφέρον των ανθρώπων να μη χρησιμοποιούνται ως προϊόντα.
Δεν το θεωρούμε πρέπον να μεταχειριζόμαστε οποιοδήποτε άνθρωπο αποκλειστικά ως μέσο στους σκοπούς κάποιου άλλου. Δεν το θεωρούμε πρέπον να μεταχειριζόμαστε οποιοδήποτε άνθρωπο ως προϊόν. Δεν θεωρούμε τη σκλαβιά – ακόμη και την "ευσπλαχνική" σκλαβιά - ως ηθικά αποδεκτή. Χορηγούμε σε κάθε άνθρωπο, ανεξάρτητα από τη νοημοσύνη ή άλλα χαρακτηριστικά, το δικαίωμα να μην αντιμετωπίζετα ως ιδιοκτησία κάποιου άλλου.
Δεν υπάρχει κανένας ηθικά ορθός λόγος να αρνούμαστε αυτό το δικαίωμα στους μη-ανθρώπους. Πρέπει να χορηγήσουμε σε όλους τους αισθανόμενους μη-ανθρώπους το δικαίωμα να μην χρησιμοποιούνται ως προϊόντα.
Αυτό είναι μια συνοπτική απάντηση σε ένα σημαντικό και περίπλοκο ζήτημα. Όσοι ενδιαφέρονται σε περαιτέρω συζήτηση για αυτό πρέπει να ρίξουν μια ματιά στο βιβλίο μου, Εισαγωγή στα δικαιώματα των Ζώων: Το παιδί σας ή το σκυλί; (2000)
Είναι η θέση σας για τη κατάργηση (της εκμετάλλευσης των ζώων) ρεαλιστική εξετάζοντας τις σπισιστικές τοποθετήσεις των περισσοτέρων ανθρώπων;
Βεβαίως. Πράγματι, η προώθηση του βεγκανισμού, τον οποίο θεωρώ ως βάση του κινήματος της κατάργησης, είναι η μόνη ρεαλιστική θέση. Ο μόνος τρόπος με τον οποίο θα πετύχουμε την πραγματοποίηση σημαντικής αλλαγής στον τρόπο που χρησιμοποιούμε και μεταχειριζόμαστε τα ζώα είναι με την οικοδόμηση ενός πολιτικού και κοινωνικού κινήματος ατόμων που είναι ταγμένοι στην κατάργηση και που αναγνωρίζουν ότι δεν μπορούμε να πάρουμε τα συμφέροντα των ζώων σοβαρά όσο συνεχίζουμε να τρώμε κρέας, γαλακτοκομικά, αυγά, κ.λπ.
Μπορούμε να χτίσουμε αυτό το κίνημα αλλά πρέπει να παρουσιάσουμε μια σαφή και συνεπή θέση κατάργησης που έχει το βεγκανισμό ως βασική ηθική γραμμή του. Ναι, οι άνθρωποι είναι σπισιστές. Εντούτοις, δεν πρόκειται να τους βοηθήσουμε να απορρίψουν τον σπισισμό εάν το μήνυμά μας είναι ότι δεν πρέπει να τρώμε το μοσχαρίσιο κρέας έγκλειστου, παγιδευμένου σε κελί μοσχαριού αλλά πρέπει, αντ' αυτού, να τρώμε μοσχαρίσιο κρέας "ελευθέρας βοσκής". Δεν πρόκειται να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να δούν ότι ο σεξισμός είναι λάθος ενθαρρύνοντας τους να υποστηρίζουν μόνο εκείνες τις πορνογραφικές ταινίες των οποίων οι ηθοποιοί λαμβάνουν κάποιες εργασιακές παροχές. Η ίδια ανάλυση ισχύει στο ζωικό πλαίσιο.
Βεβαίως δεν πρόκειται να πάμε πουθενά με ένα κίνημα που λέει ότι οφείλουμε να μεταχειριζόμαστε τα ζώα "ευσπλαχνικά" και ότι μπορούμε να είμαστε "ευσυνείδητοι παμφάγοι". Η ευζωία των ζώων, και όχι η θέση της κατάργησης, είναι αυτή που δεν είναι ρεαλιστική. Η θέση της ευζωίας των ζώων θα διευκολύνει μόνο τη συνεχή εκμετάλλευση των μη ανθρώπινων ζώων. Το βρίσκω βαθειά προβληματικό ότι οι περισσότερες μεγάλες φιλοζωικές οργανώσεις είτε δεν προωθούν τον βεγκανισμό καθόλου είτε δεν το μεταχειρίζονται ως κάτι που μόνο λίγοι γενναίοι μπορούν να κάνουν. Πρέπει να απεικονιστεί ως το "κανονικό" ή η προεπιλογή του κινήματος.
Εν ολίγοις, δεν πρόκειται να καταφέρεις να αλλάξεις τις σπισιστικές στάσεις με το να τις ενισχύεις, και αυτό ακριβώς είναι αυτό που κάνει η ευζωία των ζώων. Οποιαδήποτε δήλωση ότι είναι αποδεκτό να συνεχίσουμε να εκμεταλλευόμαστε μη ανθρώπους – οσοδήποτε "ευσπλαχνικά" -δεν είναι πρόοδος.
Γιατί λέτε ότι η χρήση σεξουαλικής ελκυστικότητας από την PETA (People for the Ethical Treatment of Animals) στις εκστρατείες της είναι καταστρεπτική;
Όσο συνεχιζουμε να εμπορευματοποιούμε τις γυναίκες - και αυτό είναι ο σεξισμός- θα συνεχίσουμε να εμπορευματοποιούμε τα μη ανθρώπινα ζώα. Υπάρχει μια πολύ στενή σχέση μεταξύ του σπισισμού και του σεξισμού. Πρέπει να δούμε ότι το πρόβλημα είναι η εμπορευματοποίηση των προσώπων. Πρέπει να την απορρίψουμε σε ο,τιδήποτε πλαίσιο εμφανίζεται. Ο σπισισμός είναι ηθικά απαράδεκτος επειδή, όπως ο σεξισμός, ο ρατσισμός, και η διάκριση προς τους ομοφυλόφιλους, μεταχειρίζεται ένα άσχετο χαρακτηριστικό (φύλο, φυλή, σεξουαλικός προσανατολισμός) ως εμπόδιο στην πλήρη ιδιότητα μέλους στην ηθική κοινότητα.
Πρέπει να προσθέσω ότι νομίζω ότι πρακτικά, οι σεξιστικές εκστρατείες της PETA δεν έχουν κάνει τίποτα άλλο από το να ευτελίσουν/εκχυδαΐσουν το ζήτημα της ζωικής εκμετάλλευσης. Και αυτές οι εκστρατείες δεν είναι επιτυχείς αν και η επιτυχία δεν θα τις έκανε ηθικά σωστές. Εξετάστε την εκστρατεία για τις γούνες, η οποία ήταν μια αρχική εστίαση της PETA. Η βιομηχανία γούνας είναι ισχυρότερη από ποτέ.
Οι απόψεις σας είναι με κάποιους τρόπους παρόμοιες με εκείνες του Tom Regan. Τι θεωρείτε ως διαφορά μεταξύ των απόψεών σας και εκείνων του Tom Regan;
Οι απόψεις μας είναι παρόμοιες στο ότι ο Regan υποστηρίζει ότι είναι υπέρ της κατάργησης. Υπάρχουν, εντούτοις, αρκετές διαφορές.
Κατ' αρχάς, υποστηρίζω ότι οποιοσδήποτε μη άνθρωπος, ο οποίος έχει την ικανότητα των αισθήσεων έχει το δικαίωμα να μην αντιμετωπίζεται ως πόρος. Κανένα άλλο γνωστικό χαρακτηριστικό δεν απαιτείται. Αν και ο Regan υπεκφεύγει στο σημείο αυτό, συνδέει την ηθική σημασία με τα γνωστικά χαρακτηριστικά πέρα από την στοιχειώδη ικανότητα των αισθήσεων.
Δεύτερον, ο Regan υποστηρίζει ότι ο θάνατος είναι μεγαλύτερο κακό στους ανθρώπους απ' ό,τι στους μη ανθρώπους. Όχι μόνο απορρίπτω αυτή την άποψη ως εμπειρικό θέμα, αλλά και την θεωρώ ως προβληματική για οποιαδήποτε θεωρία κατάργησης.
Τρίτον, ο Regan δεν σκέφτεται ότι η αρχή της ίσης αντιμετώπισης μπορεί να μας πάει πολύ μακριά, στα δικαιώματα των ζώων. Όπως έδειξα παραπάνω, νομίζω ότι η ίση αντιμετώπιση μπορεί να μας φτάσει στη θέση της κατάργησης.
Τέταρτο, ο Regan δεν εστιάζει στη θέση των ζώων ως ιδιοκτησία. Κατά την άποψή μου, η θεσμοποιημένη εκμετάλλευση των μη ανθρώπων δεν μπορεί να γίνει κατανοητή χωρίς την αναγνώριση αυτής της πτυχής του προβλήματος.
Τέλος, ο Regan πολύ ενεργά προωθεί την ευζωία των ζώων. Ένα πρόσφατο παράδειγμα αυτού είναι η υποστήριξη του στη Whole Foods, στην οποία αναφέρθηκα παραπάνω.
Έχετε μη- vegan φίλους;
Έχω φίλους που τρώνε κρέας και γαλακτοκομικά, όπως ακριβώς έχω φίλους που είναι Ρεπουμπλικάνοι και εγώ βεβαίως δεν είμαι Ρεπουμπλικάνος. Αλλά όλοι ξέρουν ακριβώς που στέκομαι σε αυτά τα ζητήματα.
Ξοδεύω πολύ χρόνο μιλώντας με τους φίλους μου για το βεγκανισμό και είμαι ευχαριστημένος να πω ότι πολλοί από αυτούς έχουν γίνει vegans. Και ποτέ δεν σταματώ τη προσπάθεια να πείσω τους άλλους. Ποτέ.
Σας ευχαριστούμε πάρα πολύ που μας δώσατε μια γεύση της φιλοσοφίας σας για τα ζώα. Είναι προνόμιο που συγκρίναμε τις απόψεις των τριών κύριωνεκπροσώπων σε αυτόν τον τομέα στις τελευταίες τρεις εκδόσεις του Vegan.
